Nghe câu này ở đâu không nhớ nhưng hay quá nên nó cứ nằm trong đầu hoài: “Once you’ve seen it, you can never unsee it - Một khi đã thấy thì không cách nào tự huyễn hoặc là mình chưa nhìn thấy”
Làm gì làm, nói lý thuyết hay cỡ nào, rao giảng truyền cảm hứng cỡ gì thì cuối cùng vẫn phải quay về với thực tế. Chưa làm, chưa dấn thân, chưa một lần thử nghiệm thì cái thứ mà mình độc được, học được, rao giảng thuộc lòng đó thì nó cũng chỉ là một mớ lý thuyết mà thôi. Đời này, giữa lý thuyết và thực tế nó cách nhau một đoạn ngắn thôi, cỡ chừng giữa sao Hoả và trái đất. Người xưa gọi là “dụng binh trên giấy”. Tất cả những thứ mình nghĩ, mình cho là, mình suy đoán, dù có logic cách mấy, thì cũng chẳng bao giờ có thể diễn ra 100% theo suy đoán của mình, có khi còn ngược lại là đằng khác. Cũng vì vậy, tôi không khuyến khích các bạn trẻ không học gì, và càng không khuyến khích các bạn học quá nhiều lý thuyết. Tôi nhận rất nhiều tin nhắn dạng, em học nhiều và đọc nhiều luồng ý kiến và tư tưởng quá, giờ em tẩu hoả nhập ma, không biết như nào là phải, ai đúng ai sai, đâu mới là thứ mình cần học theo, vì mỗi người nói mỗi khác, mỗi người chỉ dạy mỗi khác.
Cho nên, với tôi, làm gì làm, vẫn cứ phải bắt tay vào thử nghiệm sau khi suy tư. Làm gì làm, vẫn cứ phải học qua trải nghiệm thì mới nhớ bài. Làm gì làm, huấn luyện đào tạo kiểu gì và hay ho đến đâu thì cũng phải nhúng tay vào làm dự án, làm bài tập thực tế, giải bài toàn thực tế, xử lý vấn đề mà mình đang đối diện. Bằng không, mớ kiến thức đó của bạn sẽ chỉ bị trộn lẫn lộn vào những thứ thông tin, lý thuyết, câu chuyện mà người ta tung ra ngoài, tung lên mạng mỗi ngày. Thời này, với công nghệ deep fake thì cũng không còn biết thứ mình nhìn thấy có phải là thật hay không. Elon Musk còn có kênh WeChat nói tiếng Hoa. Tổng thống Trump còn xuất hiện trong video mới đây đi hôn chân Elon thì còn thứ gì không thể giả nữa? Khi GenAI ngày càng trở nên phổ biến thì mọi thứ trên đời đều có thể được chế biến qua 1 nền tảng hay app AI để thoả mãn mọi loại concept khác.
Once you’ve seen it, you can never unsee it. Với những ai đang còn đi tìm cho mình một cách học, một cách để rèn luyện và phát triển bản thân thì, tôi thành thật khuyên các bạn nên ứng dụng phương pháp học qua trải nghiệm và học qua làm dự án thật vào danh sách ứng dụng của mình. Bản thân tôi khi học cũng như thế. Ví dụ, tôi chưa bao giờ thuyết trình bằng tiếng Hoa trước công chúng, dù đã thuyết trình bằng tiếng Anh mười mấy năm nay tại những diễn đàn cực lớn. Giờ, học tiếng Hoa thì vẫn học mỗi ngày, nhưng diễn thuyết một cách tự nhiên và tự tin bằng một ngôn ngữ khác là một chuyện hơi bị khó khi bản thân dù giao tiếp tốt nhưng chưa master ngôn ngữ để có thể làm chủ sân khấu, một kỹ năng cực kỳ quan trọng khi diễn thuyết. Rồi, giờ học hoài thì nó cũng thế thôi, vì mình chưa bao giờ làm thì sẽ chẳng bao giờ biết mọi chuyện nó có thể ra như thế nào khi chưa thử. Cho nên, khi có cơ hội đón đoàn Trung Quốc sang Việt Nam tìm hiểu thị trường, tôi nhận lời làm speaker ngay, trong nhóm nhỏ 10-20 người. Khi thử nghiệm, mình cần thử nghiệm ở qui mô nhỏ hơn để bản thân không bị overwhelmed - choáng ngợp. Xong thì, lại nhận lời qua Thành đô làm speaker sắp tới, tại một hội nghị hơn 100 người. Từng bước từng bước một, dậm nền cho cái kỹ năng của mình nó lớn lên và mạnh hơn từng bước.
Mục tiêu lớn nhất khi thử nghiệm là để bản thân học được thực tế khi mình làm lần đầu tiên thì nó sẽ ra sao, có thể gặp vấn đề gì, nên chuẩn bị lần sau tốt hơn ra sao, và cũng để mình đã thực tế nhúng tay vào và xây dựng sự tự tin cho bản thân cho lần tiếp theo. Như vậy gọi là học, và học qua trải nghiệm và thực tế. Chứ mình ngồi đó học hoài lý thuyết về thuyết trình, rồi học tiếng hoài thì cũng chẳng bao giờ hiểu được khi thuyết trình bằng 1 ngôn ngữ mình chưa sử dụng để thuyết trình bao giờ nó sẽ ra sao. Mà không hiểu thì không thể internalize - cá nhân hoá lý thuyết đó thành kinh nghiệm của bản thân. Mà đã không cá nhân hoá và không install vào (cài đặt) hệ thống cá nhân của mình thì nó chưa bao giờ là kiến thức. Đơn giản là “Một khi đã thấy thì không cách nào tự huyễn hoặc là mình chưa nhìn thấy.” Cái trải nghiệm đó, một cách hết sức tự nhiên, nó được cài đặt vào hệ thống của bạn, và nó sẽ mãi mãi ở đó, như một cái Wiki để làm tài liệu tham khảo mỗi khi mình cần. Khi ngày càng có nhiều trải nghiệm chồng lên nhau, thư viện trải nghiệm của kỹ năng hay môn học nào đó ngày càng trở nên phong phú, giúp bạn có nhiều ý tưởng và nghĩ ra nhiều cách tiếp cận hay ho hơn cho những lần sau. Vậy thôi, đơn giản chỉ là xây dựng thư viện tài liệu tham khảo cho bản thân để ngày càng deliver - tạo ra những kết quả xuất sắc hơn trên hành trình phát triển kỹ năng hay khả năng nào đó.
Học là như vậy, khi đào tạo, huấn luyện, cố vấn cho người khác tôi cũng ứng dụng phương pháp này. Thay vì chỉ tổ chức lớp học và dạy lý thuyết về kỹ năng, khả năng nào đó, tôi luôn có 2 cách. Một là hướng dẫn dựa trên 1 vấn đề thực tế, vừa hướng dẫn vừa song hành triển khai thực tế và hiệu chỉnh cùng nhau. Hai là bắt đầu bằng lý thuyết nhưng yêu cầu ứng dụng vào thực tế để giải quyết vấn đề. Ví dụ, nếu hướng dẫn lý thuyết về thiết kế trải nghiệm - Experience design thì sẽ yêu cầu tạo ý tưởng và chọn ý tưởng để ứng dụng và triển khai thực tế dự án nâng cao trải nghiệm khách hàng tại chi nhánh, chẳng hạn như vậy. Tất cả những gì mình chia sẻ, hướng dẫn đều thật ra chẳng có chút ý nghĩa nào cho đến khi các bạn thật sự ứng dụng nó vào thực tế, hiểu ra khi ứng dụng nó nhìn ra sao, có thể gặp trục trặc gì, cần được hiệu chỉnh như nào cho phù hợp với tình hình thực tế, lần sau cần lưu ý gì để triển khai được tốt hơn, vv. Khi bất kỳ ai trải qua quá trình “à há”, hiểu ra, ngộ ra, nhận ra cách ứng dụng lý thuyết vào thực tế và sự khác biệt giữa thứ mình nghĩ và thứ mình làm rồi thì, quá trình tiếp nhận kiến thức mới thật sự diễn ra. Bằng không, tất cả những gì các bạn đọc, học, nghe từ người khác rồi cũng sẽ quên 80% sau 72 giờ, quên sạch sau đó và chưa bao giờ là kiến thức của cá nhân bạn cả. Nó vẫn chỉ là một thứ lý thuyết nổi lềnh bềnh như lục bình trên sông. Bạn thấy nó đang trôi ngay trước mắt nhưng không hề với tới.
Cho nên, dù là học hay hướng dẫn cho người khác, có lẽ trong cái thời đại ngày càng quá tải thông tin này, mình nên tạo trải nghiệm “không thể unsee”. Làm sao mà, một khi đã chạm vào, đụng vào nhìn thấy nó hiển hiện trong thực tế rồi thì, thứ mình học được đó nó trở thành một phần trong hệ thống kỹ năng, khả năng của bản thân, và có thể mang ra sử dụng cho lần sau được.
Comentários