THẦN CHÚ 5 TỰ

Tuần trước trong 1 buổi chia sẻ kick-off năm tài chính mới của công ty Behn Meyer, mình nói rất nhiều về bất ổn địa chính trị, tầm ảnh hưởng tạo ra luật chơi mới về thương mại từ chiến tranh thương mại và đặc biệt là sự đổ bộ ồ ạt của các AI Agent - Cộng sự AI một cách quá nhanh quá nguy hiểm, gần như ngay lập tức thay thế luôn các nhân sự có skill trước giờ hơi yếu nhưng vẫn còn giữ được job vì thiếu người hoặc được chịu đựng để khỏi mất công tuyển dụng. Giờ thì khác rồi. Giờ với sự đóng góp một cách vừa hiệu quả vừa không emo của các AI Agent, rất dễ dàng để đưa ra quyết định không cần tuyển dụng nữa hoặc chia tay không lăn tăn vì đã có AI thay thế. Lương bổng thì cả năm xài đã đời nhiều khi không tới 100 đô. Kết quả trả ra thì hết hồn, rất ư là pro, nhiều khi còn pro hơn mình mong muốn nữa. 

Bữa giờ trong vòng chỉ có 3 tuần, bản thân tôi thôi đã thử nghiệm chắc phải cỡ 20 cộng sự AI. Bạn nào cũng quá trời xịn sò, từ thiết kế hình ảnh, sản xuất video chất lượng cao, viết kịch bản, làm powerpoint, nghiên cứu và phân tích dữ liệu, vẽ 3D, làm bài e-learning từ A-Z, vv. Rồi chưa hết. Có tới 2 cái nền tảng mà trên đó bạn có thể tìm bất kỳ AI Agent nào bạn cần sử dụng trong doanh nghiệp. Doanh nghiệp có job nào thì nền tảng có AI Agent đó cho bạn xài. Bằng không thì bạn hoàn toàn có thể tự mình tạo ra 1 Agent cho nhu cầu riêng của mình mà không cần [phải biết gì về tech hay IT, chỉ cần kéo thả, chỉ cần đánh câu lệnh vào mình muốn gì là được. Vậy có nghĩa là, mình cần bất kỳ loại cộng sự AI nào cho bất kỳ việc gì đều có hết. Và có khi, ví dụ như khi đã có cộng sự AI về hình ảnh và video, bạn cũng không cần người nữa nếu tự mình biết cách thao tác. Chỉ trong vòng 3 tuần, tôi cảm thấy chuyện doanh nghiệp 1 người là hoàn toàn khả thi. Chỉ cần bạn chịu học, chịu mày mò, chịu khó thử nghiệm và ứng dụng một chút là xong. Khả năng hỗ trợ của AI là tuyệt kỹ. Vấn đề quan trọng nhất chỉ là bạn phải biết mình muốn gì, cần gì, vì AI nó không đoán được ý của ai, nhất là của những người trình bày lơ mơ, lòng vòng, chung chung vì ngay cả bản thân còn không biết bản thân muốn gì. cái đó thì AI nó chịu. Nó không phải thần thánh mà đoán được ý của loài người. Nó chỉ có thể vận hành dựa trên sự rõ ràng, cụ thể, chi tiết, minh bạch. 

Rồi trong cái ngữ cảnh đó, mình tự nghĩ ra cho mình câu thần chú 5 tự để nhắc nhở bản thân, và chia sẻ với những ai muốn nhắc nhở chính mình. 5 tự bao gồm

TỰ NGỘ

TỰ HỌC

TỰ GIẢI

TỰ LỰC

TỰ ĐỘ

TỰ NGỘ

Trong cái thời mà mọi thứ nó hỗn loạn cả lên. Ngày nào cũng có chuyện xảy ra làm thay đổi hoàn toàn tình thế mà mình dường như vừa mới nhận ra thì, không ai rảnh đâu mà ngồi đó cập nhật hay chỉ cho bạn về ngữ cảnh và tình thế. Mọi thứ nó thay đổi hàng ngày hàng giờ. Các chuyển động về địa chính trị, kinh tế, AI khiến cho thị trường lao động, thị trường kinh doanh nó lật như lật bánh tráng, chóng hết cả mặt. Ai chịu khó theo dõi và cập nhật thì biết. Ai lơ ngơ vài ba đoạn là thành người thiên cổ vì nó vừa nhiều, vừa nhanh, vừa disruptive - thay đổi 180 độ góc này sang góc khác, không biết đâu mà lần. Vậy thì, làm ơn đừng có ngồi đó lơ mơ nữa, vì nếu bạn không biết tự mình ngộ ra, tự mình nhận thức được chuyển động của thế giới, tự mình cập nhật cho bản thân thì đời này không kiếm ra người thứ 2. OK không? Còn chuyện bạn có quyết định tự mình ngộ ra hay không thì là lựa chọn của bạn. Chẳng ai bắt ép. Chẳng ai hơi đâu mà đi thuyết phục hay năn nỉ người khác phải ngộ ra.  Trong cái thế loạn choạng này, đèn nhà ai nấy sáng, vì đền nhà mình còn lo không tới, nói gì tới chuyện đi thắp sáng cho ai. 

TỰ HỌC

Rồi khi đã ngộ ra, ta làm gì? Đương nhiên là phải lao vào mà học, lao ra mà cập nhật, lao tới mà thử chứ còn làm gì nữa? Nếu ngày xưa bạn cứ từ từ kệ cho mất người làm nghề huấn luyện người ta lo thì, sorry nhe. Thời thế đã thay đổi lắm rồi. Mất người làm nghề huấn luyện họ còn cập nhật chưa kịp luôn. Đừng nói tới chuyện đi thiết kế bài này khoá kia mà cập nhật cho bạn. Thời này là thời thân ai nấy lo. Bài ai nấy học. Tương lai người ấy vẽ. Cho nên, cái xì kiu tự học trở thành cái skill quan trọng hàng đầu. Khi chia sẻ, tôi đôi khi nhận được tin nhắn là cái link này của cô nó bị sao đó, hay cô xem lại em không log in vào được. Trời ơi! Chuyện đó tự xử được mà. Bản thân phải có khả năng giải quyết các vấn đề cơ bản chứ. Nếu chuyện gì cũng bắn câu hỏi qua nhà người khác trong khi bản thân không hề chịu khó thử nhiều cách khác nhau để tìm ra cách giải quyết thì, sao mới gọi là tự học?  Nói trắng ra, tự xử hết đi. Không được cách này thì tìm cách khác. Đánh câu lệnh vào mà AI nó trả ra kết quả tào lao là tại bạn chứ không phải tại nó. Đừng có ngồi đó bắt người khác phải cần tay chỉ việc hay hướng dẫn từng dòng. Không ai có thời gian và cũng chẳng ai còn khả năng để lo cho bạn học đâu. Người ta tự học còn muốn thổ huyết ra kia kìa. 

TỰ GIẢI

Ôi cái trò này là mệt mỏi nhất đây. Người Việt Nam mình trước nay khi đi học thì không được dạy để giải quyết vấn đề mà chủ yếu được dạy để học thuộc lòng, làm văn mẫu. Cho nên, ra đời, vào việc thì như con zombie, chỉ sao làm vậy, chỉ đâu đánh đó, chỉ đường nào thì ngoan ngoãn bám đuôi người trước mà đi. Hồi xưa thì vậy chưa sao. Giờ mà còn kiểu đó thì chỉ có mất job. Thời thế thay đổi mỗi ngày mỗi giờ. Input - Những thông tin đầu vào thay đổi từng phút từng giây mà bản thân ngồi đó như chẳng có chuyện gì xảy ra, cứ ôm cái mớ thông tin cũ làm tới làm tới thì, những thứ bạn làm ra nó có còn hợp thời, còn liên quan và giải quyết được cách vấn đề phức tạp đang thay đổi đó hay không? Nói thẳng luôn là no way - không có cửa. Cho nên, muốn vận hành được trong cái thời thế này thì lo mà tự giải, nghĩa là tự mình tìm ra cách giải quyết vấn đề bằng cách xác định lại thông tin đầu vào, xác định lại vấn đề trong ngữ cảnh mới, và tạo ra giải pháp tương ứng với hoàn cảnh mới. Có khi, vừa mới ra giải pháp thì thông tin đầu vào đã thay đổi. Rồi bạn làm sao? Làm biếng và làm càn ư? Nếu thế thì cũng giống như làm cho có, làm cho xong, lảm cho nó qua cho rồi mặc dù biết trước là nó không có work…. Vậy là có trách nhiệm và xuất sắc dữ chưa?

TỰ LỰC

Đây là nỗi đau muôn đời của những người thiếu tinh thần tự lực, là chưa nghe hết vấn đề đã làm khó người khác bằng câu hỏi, có nguồn lực không, thiếu nguồn lực mà đòi hỏi gì, không đưa gì hết sao làm, blah blah…. Sorry nhe. Đời này chẳng ai có đủ nguồn lực hết, nhất là trong cái thời khủng hoảng đủ thứ như hiện nay. Do more with less - làm nhiều hơn với ít nguồn lực hơn là câu slogan vĩnh hằng của cái thời thứ gì cũng thiếu này. Cho nên, dẹp ngay cái thói quen lấy nguồn lực ra để làm khó người khác đi hen. Chiêu này quá cũ rồi, và nếu mang nó ra xài thì chỉ có thiệt hại thôi, vì người khác sẽ xếp bạn vào hàng thiếu tinh thần tự lực, thiếu khả năng tự lực, thiếu khả năng linh hoạt và giải quyết vấn đề. Đời này mà thiếu cái skill đó thì xong phim, chẳng ai dám làm việc hay cộng tác. Cho nên, có khi bạn nên lùi lại một bước, tự mình đánh giá tình thế, tự mình tìm kiếm nguồn lực bằng 8001 cách để mà thực hiện điệp vụ tưởng chừng như bất khả thi kia. Chỉ khi bạn có khả năng đó thì, bạn mới có thể giữ cho mình liên quan trong hành trình bất định đang bày ra phía trước.

TỰ ĐỘ

Tôi thích cái tự này nhất. Nói một cách khoa học thì nó chính là cái skill đứng top 5 trong danh sách các kỹ năng cốt lõi cần có trong 5 năm tới, 2025-2030. Đó chính là motivation & self-awareness - khả năng tự nhận thức và tự tạo động lực, nhất là cho các bạn trẻ. Trước nay bạn hay than phiền bản thân mất động lực, mất phương hướng không biết phải làm sao để vực mình dậy, đẩy mình về phía trước, duy trì sự tích cực mỗi ngày blah blah…. Rất sorry phải nói rằng, trò đó không chơi được nữa. Trong cái thế cái thời mà mọi thứ thay đổi quá nhanh, không ai còn thời gian dừng lại để là tạo động lực cho ai khác, trừ phi người ta làm chuyện đó để kiếm tiền. Nhớ nhe! Và cũng phải hiểu là, khi bạn đi vay mượn động lực của một ai đó khác, hoặc tự cho phép bản thân bị huyễn hoặc trong cái mớ phù phép gọi là tạo động lực của ai đó khác, bạn chỉ đang bơm bong bóng vào thân mà thôi. Sau khi quay về từ những hiệu ứng phù phép đó, bạn lại xẹp lép như chiếc bóng xì hơi, chẳng giải quyết được thứ gì, mà có khi còn khiến bản thân rơi vào trạng thái kiệt quệ hơn vì không hiểu tại sao mình lại mất động lực lần nữa, tệ hơn, và càng không lối thoát…. Đối diện vối sự thật đi! Không ai khác trên đời này có thể tạo động lực cho bạn đâu. Chỉ có bản thân bạn tự mình tạo động lực cho mình, bằng những gì bản thân thật sự tin vào, muốn thực hiện, phù hợp với giá trị của bản thân. Khi bạn còn không có thời gian để kết nối với chính mình, hiểu mình, tạo động lực cho mình thì người khác chẳng ai làm nổi. Thời này, không tự độ thì chẳng còn ai độ. 

Đôi lúc, khi phải nói lên sự thật như xát muối vào tim này, tôi cũng cảm thấy mình thật tàn nhẫn. Nhưng thuốc đắng dã tật. Chúng ta không còn thời gian để trao cho nhau những cây kẹo bông màu cầu vồng nữa. Chỉ khi nhìn nhận sự thật, đối diện với nó, biết mình đang ở đâu trong chuyển động đa chiều của thế giới và xã hội, người ta mới có thể thức tỉnh và học cách tự mình đứng trên đôi chân của chính mình, tự ngộ, tự học, tự giải, tự lực và tự độ….