Sự bùng phát dữ dội của AI trong 2 năm qua, bắt đầu từ ChatGPT, sau đó là đợt drama sóng thần với sự xuất hiện của Deepseek, Grok 3 đã khiến cho cả thế giới này rung lắc đến chóng mặt. Cùng với sự trỗi dậy của các nền tảng AI ngày càng dễ tiếp cận hơn thì thế giới đang bị bủa vây bởi làn sóng cơ hội và rủi ro mới mang tên AI Agent. Giờ đây, trợ lý ảo, à không, từ trợ lý ảo nó đặt để AI chưa đúng chỗ, vì từ trợ lý trước giờ con người sử dụng là để chỉ một thứ vai phụ lon ton đi theo ông chủ. Còn bây giờ, AI nó đường đường chính chính bước vào cuộc đời, sự nghiệp và ngay cả phòng ngủ của con người mà chẳng cần gõ cửa. AI Agent - cộng sự AI thì mới đúng vai đúng vế. AI không còn chỉ đóng vai phụ nữa mà đúng hơn là nhập vai cộng sự, ngang vai phải vế với con người. Vấn đề là, con người đã nhận ra sự thay đổi trong vai về này và chấp nhận nó hay chưa.
Có điều, ngoài kia quá nhiều người đang nói quá nhiều thứ mang tính đe doạ từ AI. Nhưng sự phiến diện trong phát biểu về tính đe doạ sẽ khiến cho những người không hiểu, chưa hiểu, chưa tìm ra cách chạm vào, thử nghiệm, ứng dụng bị hoang mang tột độ. Cho nên, hôm nay cho phép tôi được đặt lại vấn đề ở một góc nhìn khác, góc nhìn “Đừng sợ hãi. Chỉ là sắp xếp lại một chút thôi mà!”.
Nếu hỏi AI có khiến cho công việc mất đi không? Thưa là có. Hỏi AI có làm cho chúng ta phải thay đổi cách làm việc, cách tham gia thị trường lao động, cách phát triển bản thân để còn liên quan trong tương lai nghề nghiệp không? Thưa cũng là có. Đời này không có thứ gì sinh ra mà lại không làm thay đổi status quo - tính ổn định của quãng thời gian trước đó. Nhưng again - một lần nữa, thứ gì sinh ra trên đời cũng mang tính 2 mặt yin-yang của nó, luôn có mặt tích cực và tiêu cực, luôn tạo ra cơ hội và rủi ro, luôn khiến cho con người ta thay đổi theo hướng tốt hơn hay tệ đi tuỳ thuộc vào tâm thế của họ với sự thay đổi đó. Rồi, nói vậy có nghĩa là, ví dụ theo báo cáo Future of Jobs - Tương lai nghề nghiệp phát hành năm 2025 thì, đến năm 2030, AI sẽ huỷ diệt 92 triệu công việc hiện có. Ủa, nhưng mà, song song với đó, nó cũng tạo ra 130 triệu job khác. Vậy thì đừng chỉ hù doạ về công việc bị mất đi. rất cần phải show ra cái mặt sáng sủa còn lại của nó là sự sinh tạo của những công việc mới, mà còn nhiều hơn số lượng job đã bị mất đi nữa chứ. OK ha! Có biến động không? Dạ có. Có thay đổi và làm ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của bạn hay không? Đương nhiên là có. Có làm cho bạn phải vò đầu bứt tóc, coi lại bản thân và nâng cấp để bắt kịp thời thế không? Dĩ nhiên là có. Vấn đề chưa bao giờ là sợ hãi vì mất job. Vấn đề là tôi cần làm gì để thay đổi, phát triển cho phù hợp với thời thế mới. Đừng sợ hãi! Chỉ là sắp xếp lại thôi mà!
Rồi, vậy trước hết mình cần hiểu rõ là giữa người và máy, cái sự đồng tồn tại nó nhìn ra làm sao và đến mức nào. Bạn nhìn vào biểu đồ dưới đây của báo cáo Tương lai nghề nghiệp sẽ thấy, hiện nay tỷ lệ công việc do con người đang 100% chịu trách nhiệm là 47%. Vậy là hoảng hồn chưa? Bình tĩnh nha. Còn tới 30% là công việc do con người mà AI cộng tác cùng giải quyết. Nghĩa là tầm ảnh hưởng của con người vẫn còn lớn lắm. Chỉ 22% còn lại là do AI hoàn toàn chịu trách nhiệm. Thế nhưng, cũng cần phải lưu ý là, dự báo đến năm 2030, tỷ lệ này sẽ có thay đổi lớn, chỉ 33% là do con người chịu trách nhiệm hoàn toàn, 33% là cộng tác và đến 34% là hoàn toàn do AI/công nghệ giải quyết. Điều này nghĩa là gì? Nghĩa là tỷ lệ tham gia của cộng sự AI ngày càng tăng, tăng cả về công việc tự làm lẫn công việc sẽ cộng tác cùng làm với con người. Nhưng cái thế này nó cũng chỉ phản ánh sự tiến hoá tự nhiên của công nghệ mà thôi, chuyển đổi từ automation - tự động hoá sang thứ nghe hay ho hơn rất nhiều gọi là augmentation - AI được sinh ra để tăng cường, nâng cao khả năng của con người, giải phóng con người khỏi những công việc nhàm chán, lặp đi lặp lại, những cái task chán ngắt như hành chính, báo cáo, ghi nhận, nhập liệu, vv mà ai đi làm cũng biết là những thứ mệt mỏi nhất khi phải thực hiện, nhưng không thể không thực hiện theo qui trình và yêu cầu của công ty. Vậy là sướng hay là khổ? Nói một tiếng công bằng đi nào.
Rồi, nó giảm mấy cái thứ buồn chán đó thì nó có làm cho thứ gì khác nó hứng thú, hay ho, wow hơn không? Xin thưa là có. Nhưng có hay không là nó phụ thuộc vô bạn hết đó. Bạn chịu tìm hiểu, chịu học, chịu nghiên cứu thử nghiệm, chịu ứng dụng thì Ồ wow, có một vũ trụ công cụ mới, có người phụ brainstorm - suy nghĩ ý tưởng, hỗ trợ đắc lực cho bạn sáng tạo, suy nghĩ, ra quyết định và lựa chọn nhanh một cách tính bằng tốc độ ánh sáng. Nếu ngày xưa muốn tìm hiểu cái gì, tìm kiếm dữ liệu gì, demo thử cái gì, hoàn thiện các job khó nhất về thiết kế, sàn xuất ra sao thì bây giờ vài cú gõ, vài câu lệnh là xong hết. Đó là thế mạnh của AI, xử lý dữ liệu lớn nhanh khủng khiếp, có khả năng bày biện các hướng xử lý ra cho con người đưa ra quyết định sau cùng. Vậy là sướng muốn chết rồi còn gì? Một cách nhẹ nhàng như cơn gió thoáng qua, đời mình bỗng dễ dàng hơn đến lạ, vì cần gì cứ thao tác một chút với AI là xong. Con người bỗng trở nên hiệu quả hơn hẳn, có vẻ siêu nhiên hơn hẳn. Có người chẳng biết gì về thiết kế hay âm nhạc, nghệ thuật thì bây giờ vẫn hoàn toàn có thể tự mình tạo ra những tác phẩm hết hồn. Một cách nào đó, chúng ta đều được nâng cấp lên thành những loài siêu nhiên, vẫn giữ trái tim ấm áp của con người nhưng lại được trang bị cho mớ não cộng thêm của AI để trở nên vô cùng thông minh, sáng tạo, và quyết đoán. Thì cuối cùng vẫn là có người có máy, có xác thịt này do cha mẹ sinh ra và có cả bộ não trên mây. Đừng sợ hãi! Chỉ là sắp xếp lại thôi mà.
Rồi, giờ thì chúng ta mới nói tới chuyện vậy thì trong cái sự thay đổi và tiến hoá KHÔNG THỂ NGĂN CHẶN đó, chúng ta làm gì?
Trước hết là nhận thức được sự thay đổi. Tiếp theo là bản thân mình tự mình đưa ra quyết định thay đổi. Thay đổi nó phải đến từ sự cảm nhận sâu sắc của chính bạn, sự nhận thức rõ ràng - crystal clear, trong như thuỷ tinh ấy về việc bạn cần phải tiến hoá theo thời thế nếu không muốn bị bỏ lại phía sau hay trở thành người thiên cổ. Ủa, cái hoạ nó không đến từ AI nhe. Cái hoạ nó đến từ chính con người, khi chính chúng ta không chịu chấp nhận sự thay đổi, không chịu tự mình chạy ra cánh đồng tri thức mà cày bừa cho đến mùa thu hoạch. Cái hoạ nằm ở con người thôi. Thời thế tạo anh hùng mà. Thời thế nó đã thế. Ai rảnh thì đi chống đối nó đi cho mất thời gian chơi. Còn ai hiểu cái thế thiên thời, địa lợi, nhân hoà thì nên hiểu rằng, trời đất thay mùa đổi gió như thế đó thì con người cũng phải thuận theo đất trời mà hành xử. Bằng không thì ở đó mà nhai quá khứ vậy. Vậy ha. Cho nên cái hoạ diệt vong là nó đến từ mình. Còn nếu mình không cam chịu cái hoạ do mình tạo ra thì lo mà đi thay đổi.
Giờ khoan nói đến những thứ kiến thức và kỹ năng mà bạn cần học mới. Kiến thức và kỹ năng cần có, gọi là core kill - kỹ năng lõi thôi, hỏi mình đã có hay chưa? Theo báo cáo Tương lai nghề nghiệp thì, trung bình đến năm 2030, kỹ năng lõi cũng thay đổi luôn. Đâu đó trên thế giới, tỷ lệ thay đổi của kỹ năng lõi là 39%. Nghĩa là kỹ năng đang có nó còn thay đổi, huống chi là kỹ năng mới. Tại Việt Nam, tỷ lệ thay đổi thấp hơn chỉ một chút thôi, 37%. Vậy kỹ năng lõi là gì? Là thứ mà bạn không thể không có, không thể không rèn luyện để có thể tham gia vào thị trường lao động. Câu hỏi bạn cần đặt ra cho bản thân là, kỹ năng lõi tôi cần có là gì? Tôi có chưa? Nếu chưa có thì tôi học làm sao cho nó nhanh, liền luôn ngay bây giờ. Chớ cái cơ bản, cần thiết nhất còn chưa có thì nói gì ba chuyện AI này nọ, tiến hoá này kia đồ, ha.
Giờ bạn nhìn vào biểu đồ bên dưới đi, kỹ năng lõi bày biện ra hết rồi đó. Bạn đi qua từng cái một, suy nghĩ xem mình đang ở đâu trong cái xì kiu đó. Nói top 3 thôi đã đau đầu vì nhiều bạn trẻ còn chưa có nè: Analytical kill - kỹ năng phân tích, Resilience, flexibility & agility - khả năng kiên định, linh hoạt, và linh động trong giải quyết vấn đề, leadership & social influence - khả năng lãnh đạo & tạo ảnh hưởng xã hội. Rồi, bạn nói đi, bạn có cái gì không có cái gì. Rồi một mớ tiếp theo nữa, tính top 10 thì còn phải thêm
Creative thinking - Tư duy sáng tạo
Motivation & self-awareness - Khả năng tạo động lực & nhận thức bản thân (hiểu mình)
Technological literacy - hiểu biết về công nghệ
Empathy & active listening - Khả năng thấu cảm & lắng nghe chủ động
Curiosity & lifelong learning - Tính hiếu học & khả năng học cả đời
Talent management - Khả năng quản trị người tài
Service orientation & customer service - Khả năng làm dịch vụ và chăm sóc khách hàng
Mình bắt đầu từ đó nhe các bạn trẻ. Bắt đầu từ việc học hỏi, rèn luyện, nâng cấp bộ kỹ năng cốt lõi làm nền tảng đã. Rồi thì mới nói tới chuyện học mới, tiến lên cộng tác với AI đồ. Đừng sợ hãi! Chỉ là sắp xếp lại thôi mà! Bình tĩnh và nhanh lên nhé!
Comments